Anoreksiya Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yolları Nelerdir?
Anoreksiya nervoza, anormal derecede düşük vücut ağırlığına sahip olma, kilo almaktan aşırı derecede korkma ve vücut imajında çarpık bir algı ile tanımlanan, yaşamı tehdit eden bir yeme bozukluğudur. Genellikle ergenlik dönemindeki genç kızlarda daha sık görülse de, her yaş ve cinsiyetten bireyi etkileyebilir. Hastalar, normal kilolarının çok altında olmalarına rağmen kendilerini şişman hisseder ve yemek yemeyi reddederek veya aşırı egzersiz yaparak mevcut kilolarını korumaya çalışırlar. Başlangıçta iştah kontrol altına alınabilse de, ilerleyen süreçte iştah tamamen kaybolabilir ve vücut hastalık derecesinde zayıflayabilir.
Anoreksiyanın Nedenleri: Karmaşık Bir Etkileşim
Anoreksiya nervozanın tek bir nedeni yoktur; genellikle biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin karmaşık bir etkileşimi sonucu ortaya çıkar.
- Biyolojik Nedenler: Duyarlı, azimli ve mükemmeliyetçi kişilik yapısına sahip bireylerde daha sık görülebilir. Genetik yatkınlığa dair kesin çalışmalar olmasa da, ailede anoreksiya öyküsü olanlarda risk daha yüksek olabilir.
- Psikolojik Nedenler: Bebeklik ve çocukluk dönemindeki yanlış beslenme davranışları risk faktörü oluşturabilir. Utangaç, depresif, obsesif kompülsif kişilik bozukluğuna sahip gençlerde, sevgi bağı düşük ebeveynlere sahip olanlarda ve cinsel istismara uğramış bireylerde anoreksiya nervoza görülme riski artabilir.
- Çevresel Faktörler: Moda dünyasının dayattığı "sıfır beden" algısı, özellikle ergenlik çağındaki gençleri olumsuz etkileyebilir. Dansçılar, balerinler, mankenler gibi meslek gruplarında, iş yaşamlarındaki rekabet ve beklentiler nedeniyle yeme bozuklukları riski daha yüksektir.
Belirtileri: Fiziksel ve Psikolojik Uyarı İşaretleri
Anoreksiya nervozanın belirtileri hem fiziksel hem de psikolojik düzeyde kendini gösterir:
- Yemek yemeyi reddetme veya çok sınırlı bir diyet programı uygulama.
- Aşırı egzersiz yaparak kilo kaybetme veya mevcut kiloyu koruma çabası.
- Kilo alma korkusu ve açlığa rağmen açlık durumunu inkar etme.
- Sürekli tartılma ihtiyacı hissetme.
- Yemekten sonra kusma veya diüretik/müshil ilaçları kullanma.
- Tuvalette uzun zaman geçirme.
- Ciddi kilo kaybına bağlı olarak adet düzensizlikleri veya kesilmesi.
- Saç dökülmesi, ince ve kırılgan tırnaklar.
- Soğuğa karşı hassasiyet, tansiyon düşüklüğü, kabızlık, nabız düşüklüğü.
- Mizaç dalgalanmaları, düşük benlik saygısı, içe dönüklük, obsesyon ve depresyon gibi psikiyatrik belirtiler.
Tanı ve Tedavi: Multidisipliner Bir Yaklaşım
Anoreksiya nervoza tanısı, kilo kaybına neden olabilecek diğer hastalıkların dışlanması ve bireyin klinik ile psikolojik bulgularının kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesiyle konulur. Tedavi, genellikle bir psikiyatrist, diyetisyen, psikolog, ortopedi uzmanı, endokrinolog, fizyoterapist ve hemşirelerden oluşan multidisipliner bir ekibin işbirliğini gerektirir.
Ciddi kilo kaybı yaşayan hastalar, tıbbi tedavi ve besin takviyesi için hastanede kontrol altında tutulabilir. Psikoterapi seansları, bireyin kimlik duygusunu ve öz saygısını geri kazanmasına yardımcı olurken, aile katılımı tedavinin başarısı için kritik öneme sahiptir. Hastalığın nüks etme oranının yüksek olması nedeniyle, tedavi sonrası da sürekli kontrol altında tutulması büyük önem taşır.
Unutulmamalıdır ki anoreksiya nervoza, tedavi edilmediğinde ölümcül sonuçlar doğurabilen ciddi bir hastalıktır. Erken teşhis ve doğru tedavi yaklaşımları, hastaların iyileşme şansını önemli ölçüde artırır.