Çin Neden Sessiz? İran'ın Gizli Ticaret Ortağı
İran ile İsrail arasında tırmanan savaşın yankıları devam ederken, dünya gözünü bölgedeki güçlü aktörlerden biri olan Çin'e çevirmiş durumda. İran petrolünün neredeyse tamamını ithal eden Çin, çatışmaya doğrudan müdahil olmasa da gelişmeleri yakından takip ediyor. Ancak Pekin'in Tahran'a doğrudan askeri destek vermesi beklenmiyor. New York Times gazetesine göre, stratejik çıkarlarına rağmen Çin'in savaşa doğrudan müdahil olması olası değil; destek, daha çok sözlü açıklamalar ve insani yardımlarla sınırlı kalacak.
Savaşın Uzaması Çin'e Nasıl Zarar Verir?
Çin, 2023 yılında İran ve Suudi Arabistan arasındaki diplomatik normalleşmede arabulucu rolü üstlenmiş ve bu durum Pekin'in bölgede ABD'nin etkisini dengelediği şeklinde yorumlanmıştı. Ancak iki yıl içinde Ortadoğu'daki etkisi yeniden sorgulanır hale geldi.
Savaşın uzaması durumunda Çin'in ekonomik olarak büyük zarar görebileceği vurgulanıyor. İran petrolünün büyük kısmını satın alan Çin, bu kaynağa düşük fiyatla erişim sağlıyor. Çatışmaların tırmanması, petrol tedarikinde sıkıntılara ve fiyatlarda artışa neden olabilir. Dahası, Çin'in ithal ettiği petrolün yarısı, İran'ın kapatmakla tehdit ettiği Hürmüz Boğazı'ndan geçiyor.
Pekin'in Ortadoğu'daki çıkarları sadece enerjiyle sınırlı değil. İran, Çin'in bölgedeki jeopolitik hesaplarında da önemli bir aktör. ABD'nin bölgede on binlerce askeri bulunurken, Çin hem İran'la hem de Körfez ülkeleriyle ilişkilerini dengelemeye çalışıyor.
Pekin'den Dikkatli Dil ve Arabuluculuktan Uzak Duruş
Çin, şu ana kadar "İran'a tam destek" içeren açıklamalardan kaçındı. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında yapılan son telefon görüşmesinde, İsrail'in İran'ın egemenliğini ihlal ettiğine dair bir ifade kullanılmadı. Aynı şekilde, ABD'ye yönelik doğrudan bir çağrı da yapılmadı. Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi'nin İsrailli mevkidaşıyla yaptığı görüşmede de benzer şekilde kınama ifadeleri yer almadı.
Uzmanlar, Çin'in diplomatik çözüm için aktif bir arabuluculuk adımı atmadığını, bu nedenle İsrail tarafından bağımsız bir arabulucu olarak görülmediğini belirtiyor.
Çin'in Taktiksel Fayda Hesabı ve Tayvan Bağlantısı
New York Times gazetesine göre, Çin savaşın çıkmasını istemiyor ama bundan taktiksel fayda sağlayabilir. Uzun soluklu bir çatışma, ABD'nin Asya'daki askeri varlığını Ortadoğu'ya kaydırmak zorunda bırakabilir. Bu da Çin'e Tayvan gibi bölgelerde daha fazla hareket alanı yaratabilir.
Çin'in Ortadoğu'daki bu krizden çıkaracağı derslerin, Tayvan'a yönelik olası bir askeri adımda belirleyici olabileceği değerlendiriliyor. Uzmanlar, yaşananların Pekin açısından sadece bir jeopolitik gelişme değil, aynı zamanda büyük bir sınav olduğu konusunda hemfikir.