İshak Paşa Sarayı: Ağrı'nın İncisi, Doğu'nun Topkapısı! Mimarı, Tarihi ve Gizemleri

Yaklaşık 100 yıl süren inşasıyla Osmanlı, Selçuklu ve Fars mimari üsluplarından esintiler taşıyan İshak Paşa Sarayı, barındırdığı sırlar ve efsanelerle de dikkat çekmektedir. İşte "dünyanın ilk kalorifer tesisatı döşenen sarayı" olma özelliğine sahip bu büyüleyici yapının tüm detayları.

İshak Paşa Sarayı Nerededir ve Nasıl Gidilir?

İshak Paşa Sarayı, Ağrı iline bağlı Doğubeyazıt ilçesinin yaklaşık 7 km güneydoğusunda, yüksek bir dağın yamacına kurulmuştur. Heybetli Ağrı Dağı'na oldukça yakın konumuyla, Pamuk, Ziyaret ve Küçük Ağrı dağlarıyla çevrili eşsiz bir manzara sunar.

Sarayın inşasına 1685 yılında Doğubeyazıt Sancak Beyi Çolak Abdi Paşa tarafından başlanmış, 1784 yılında ise oğlu Çıldır Valisi İshak Paşa tarafından tamamlanmıştır. Ağrı denince akla ilk gelen değerlerden biri olan İshak Paşa Sarayı, son yıllarda fotoğraf sanatının yaygınlaşmasıyla ve sosyal medyanın etkisiyle daha da tanınır hale gelmiştir.

Ziyaret Saatleri ve Giriş Ücretleri:

• 13 Nisan – 5 Ekim dönemi: 08:00 - 19:00
• 6 Ekim – 14 Nisan dönemi: 07:30 - 15:45
• Giriş; öğrenciler, 65 yaş üstü kişiler ve öğretmenler için ücretsizdir. Müze Kart sahipleri de ücret ödemeden giriş yapabilmektedir.

İshak Paşa Sarayı'nın Mimari Harikaları

7600 metrekarelik bir alanı kaplayan İshak Paşa Sarayı, külliye tarzında inşa edilmiş olup iki büyük avlu ve toplam 116 odadan oluşmaktadır. Osmanlı, Selçuklu ve Fars mimarilerinin harmonik birleşimi, bu 99 yıllık inşa sürecinin izlerini taşır.

Saray, Topkapı Sarayı ve Edirne Sarayı gibi önemli Osmanlı yapılarıyla benzerlikler taşır. Üç tarafı duvarlarla çevrili olup sadece doğu cephesinden girişi bulunur.

Sarayın Bölümleri ve Önemli Detayları:

• Birinci Avlu: Sarayın ana giriş kapısı olan Taçkapı burada yer alır. Anadolu Selçuklu mimarisinden esintiler taşıyan bu görkemli kapının hemen solunda nöbetçi odaları, sağında ise duvara bitişik bir çeşme bulunur. Avlunun kuzeyinde muhafız koğuşları ve zindanlar, doğu-batı kısmında ise at ve araba yerleri (ahırlar) konumlanmıştır.
• • Efsanevi Zindanlar: Rivayete göre zindanlarda, suçlunun işlediği suça göre ışık oyunlarıyla az veya çok ışıklı bir ortamda ceza çekmesi sağlanırmış.
• İkinci Avlu: İkinci bir Taçkapı ile geçilen bu avluda hizmetli odaları, selamlık, cami, cemaat yeri, minare ve Çolak Abdi Paşa Türbesi gibi yapılar yer alır.
• • Selamlık: Devlet meselelerinin görüşüldüğü, önemli kişilerin ağırlandığı ve yabancı elçilerin kabul edildiği bu bölüm, sarayın idari ve sosyal merkezidir.
  • Cami: Osmanlı'nın klasik kubbe formundan farklı olarak kırık korniş hatlı yıldız şeklinde bir kubbeye sahiptir.
  • Çolak Abdi Paşa Türbesi: İshak Paşa'nın babası Çolak Abdi Paşa ve eşi Habibe Hanım'ın yattığı, zarif işçilikli, iki katlı sekizgen bir yapıdır.
  • Harem Bölümü: İkinci avlunun batı duvarındaki ayrı bir Taçkapıdan geçilen harem, sarayın en gösterişli ve özel kısmıdır. Harem odaları dikdörtgen şeklinde olup, hepsi koridora açılan kapılara sahiptir.
• Dünyanın İlk Kalorifer Tesisatı: Sarayın en çarpıcı özelliklerinden biri, dönemin şartlarına göre akıl almaz bir mühendislik harikası olan yerden ısıtma sistemi, yani dünyanın ilk kalorifer tesisatına sahip olmasıdır.
• Süt Efsanesi: Bir başka rivayete göre, sarayın etrafındaki dağlarda yaşayan köylülerin sağdıkları süt, muazzam bir yer altı tesisatıyla saraya ulaşıyor ve çeşmelerden süt akıyormuş.

İshak Paşa Sarayı'nın Tarihçesi

İnşası yaklaşık 99 yıl süren İshak Paşa Sarayı, Osmanlı İmparatorluğu'nun en uç noktalarından birinde, stratejik bir konumda yer almıştır. Çolak Abdi Paşa döneminde başlayan yapı, Abdulfettah Efendi, Mahmut Paşa ve İshak Paşa dönemlerinde de devam ederek yüz yıla yakın bir sürede tamamlanmıştır.

Saray, 1. Dünya Savaşı sırasında Rus askerleri tarafından kışla olarak kullanılmıştır. Teknoloji ve modern imkanların olmadığı o dönemde, çevredeki köylerden beyaz taşlar, Ağrı Dağı'ndan ise siyah taşlar getirilerek insan ve hayvan gücüyle inşa edilmiştir. Kesme taşlardan yapılan sarayın duvarları, dönemin zarafetini yansıtan ayet ve beyitlerle süslüdür.

Sarayın bitiş tarihini gösteren önemli bir beyit ise şöyledir: "İshak meram üzere kerem kıldı cihanı, bin yüz doksan dokuz buna oldu tarih." Bu beyitten, sarayın Hicri 1199, yani Miladi 1784 yılında tamamlandığı anlaşılmaktadır.

İshak Paşa Sarayı, günümüzde de yerli ve yabancı binlerce turisti ağırlayarak Doğu Anadolu'nun tarih ve kültür turizmine önemli katkılar sunmaya devam etmektedir.