Safevi Devleti'nin askeri gücünü ve siyasi istikrarını sağlayan Kızılbaş Türkmenleri, Safevi Şah İsmail'i destekleyerek devletin kurulmasında kilit rol oynamışlardır. Bu nedenle, Safevi Devleti'ni sadece Fars veya sadece Türk olarak tanımlamak, tarihi basitleştirmek olur. Devletin yapısı, farklı etnik ve kültürel unsurları bünyesinde barındıran çok kültürlü bir yapıya sahipti. Safeviler, Fars kültürü ve dilini devlet yönetiminde ve edebiyatta kullanmış olsalar da, Türkmenlerin askeri ve siyasi gücü devletin temelini oluşturmuştur. Dolayısıyla, Safevi Devleti'nin kökenlerini anlamak için, etnik kimlik yanılgısından uzaklaşarak, devletin çok boyutlu ve çok kültürlü yapısını göz önünde bulundurmak gerekmektedir.

Safevi Şiiliği: Radikal ve Hoşgörüsüz Müydü?

Safeviler hakkında bilinen yanlışlar arasında en dikkat çekici olanlardan biri, Safevi Şiiliğinin radikal ve hoşgörüsüz bir yapıya sahip olduğu iddiasıdır. Safevi Devleti'nin kuruluş döneminde, Şah İsmail'in Safevi Şiiliğini devletin resmi mezhebi ilan etmesi, Sünni çoğunluğa karşı bazı baskıların yaşanmasına neden olmuştur. Ancak bu durum, Safevi Şiiliğinin özünde hoşgörüsüz olduğu anlamına gelmez.

Safevi Devleti'nin ilk dönemlerinde siyasi ve dini mücadeleler yoğun yaşanmış, bu da mezhepsel gerginliklere yol açmıştır. Fakat zamanla Safevi Şiiliği, daha ılımlı bir çizgiye evrilmiştir. Örneğin, Şah Abbas döneminde farklı dini gruplara karşı daha hoşgörülü bir politika izlenmiş, Ermeni ve Yahudi topluluklarına önemli imtiyazlar tanınmıştır. Safeviler, siyasi çıkarlarını gözeterek farklı inançlara sahip insanları devlet yönetiminde görevlendirmişlerdir. Dolayısıyla, Safevi Şiiliğini sadece kuruluş dönemindeki radikal uygulamalar üzerinden değerle

ndirmek, tarihi bir yanılgıya düşmek olur. Safevi Şiiliği, zaman içinde evrilmiş ve farklı dini gruplara karşı daha hoşgörülü bir yaklaşım benimsemiştir.

Safevi Sanatı ve Kültürü: Fars İmgesi ve Gerçekler

Safeviler hakkında bilinen yanlışlar arasında, sanat ve kültür alanındaki Fars imgesinin baskınlığı önemli bir yer tutar. Safevi dönemi, mimari, minyatür, hat sanatı ve çini işlemeciliği gibi birçok alanda önemli gelişmelere sahne olmuştur. İsfahan'daki Nakş-ı Cihan Meydanı ve Şeyh Lütfullah Camii gibi yapılar, Safevi mimarisinin şaheserleri olarak kabul edilir. Minyatür sanatında da önemli gelişmeler yaşanmış, özellikle Şah Tahmasb Şahnamesi, dönemin en önemli eserlerinden biri olmuştur.

Ancak, Safevi sanatı ve kültürü sadece Fars etkisinde kalmamıştır. Türk, İslam ve hatta Avrupa sanatının etkileri de Safevi sanatında görülebilir. Örneğin, Safevi halılarında Türkmen desenleri sıklıkla kullanılmıştır. Aynı şekilde, Safevi minyatürlerinde de Orta Asya Türk sanatının izleri bulunmaktadır. Safevi saraylarında kullanılan çinilerde ise hem Fars hem de Çin motifleri bir arada kullanılmıştır. Dolayısıyla, Safevi sanatını sadece Fars imgesiyle sınırlamak, bu zengin kültürel etkileşimi göz ardı etmek anlamına gelir. Safevi sanatı, farklı kültürlerin harmanlanmasıyla ortaya çıkmış özgün bir sentezdir.