Romatizma, tendonları, kasları, bağları, kemik ve eklemler gibi bir veya daha fazla yapıyı etkileyerek ağrı ve hareket kısıtlılığına neden olan bir kas-iskelet sistemi bozukluğudur. Hemen hemen her yaşta görülebilen ve vücudun savunma mekanizmasında çeşitli bozukluklara yol açabilen bu hastalık grubunun en tehlikeli türü romatoid artrit olarak kabul edilir. Genellikle ağrı, şişlik ve hareket kısıtlılığıyla kendini gösteren romatizma, tedavi edilmediğinde ciddi rahatsızlıklara ve komplikasyonlara yol açabilir.

Romatizma Neden Olur?

Kas, tendon, bağ ve eklem gibi yapıların tahrip olması veya aşınması sonucu meydana gelen romatizma, genellikle genetik geçiş, yaş, cinsiyet, çevresel faktörler ve obezite gibi sebeplerle ortaya çıkar.

Romatizma nedenleri, iltihaplı romatizma (romatoid artrit gibi) ve iltihapsız romatizma olarak iki ana çerçevede değerlendirilir. İltihaplı romatizmalarda bağışıklık sistemi sağlıklı dokulara saldırırken, iltihapsız romatizmalar genellikle genetik yatkınlık, yaş, cinsiyet ve kilo durumlarıyla ilişkilidir. Bazı romatizma türleri sadece eklemleri değil, bağışıklık sistemini ve iç organları da etkileyebilir.

Genel olarak romatizma nedenleri şunlardır:

• Genetik yatkınlık
• Yaş
• Cinsiyet
• Çevresel faktörler
• Obezite
• Ağır spor yapılması
• Darbe ve yaralanmalar
• Eklem ve dokuların yıpranması
• Stres
• Yaşam tarzı
• Metabolik problemler

Romatizma Türleri Nelerdir?

Romatizmal hastalıklar kendi içinde birçok türe ayrılır. En bilinen ve tehlikeli türler şunlardır:

• Romatoid Artrit: Bağışıklık sisteminin vücudun kendi dokularına saldırdığı, ağrı, şişme ve sertlik gibi belirtilerle ortaya çıkan iltihaplı bir romatizma türüdür.
• Osteoartrit (Kireçlenme): Kemiklerin ucundaki kıkırdağın hasar görmesi sonucu kemiklerin aşınmasıyla eklemlerde ağrı ve hareket zorluğuna yol açan dejeneratif bir hastalıktır. Genellikle dizleri, kalçaları, beli, boynu, parmakları ve ayakları etkiler.
• Ankilozan Spondilit: Halk arasında "bel romatizması" olarak bilinen bu rahatsızlık, omurga kemiklerinde iltihaplanma sonucu meydana gelir ve omurganın hareketliliğini kısıtlayabilir.
• Lupus (Sistemik Lupus Eritematozus): Bağışıklık sisteminin vücudun kendi dokularına saldırdığı otoimmün bir hastalıktır ve birçok organı etkileyebilir.

Romatizma Belirtileri Nelerdir?

Romatizmanın yaygın belirtileri genellikle birden fazla eklemde oluşan ağrı, kızarıklık, şişlik ve sertliktir. Bunun yanı sıra:

• Özellikle dizlerde, ayak bileklerinde, dirseklerde ve bileklerde ağrı
• Sabahları veya uzun süre oturduktan sonra en az 1 saat süren eklem sertliği
• Kaslarda hassasiyet
• Ateş
• Kronik yorgunluk ve enerji düşüklüğü
• Göğüs ağrısı ve nefes darlığı
• Omurgaya yayılan bel ağrısı
• Güneşe karşı hassasiyet (Lupus gibi bazı türlerde)
• Saç dökülmesi
• Hareket ederken zorlanma ve tutukluk
• Böbrek fonksiyonlarında bozulma (özellikle romatoid artritte)
• İştah azalması ve kilo kaybı
• Gözlerde tahriş ve yanma, ağız kuruluğu
• Beze oluşumu, el ve ayak tırnaklarında değişiklikler, döküntü

Eklem romatizması belirtileri genellikle el, ayak, sırt, omuz ve bel bölgelerinde ağrı, şişlik ve hassasiyetle ortaya çıkar. Bacaklarda romatizma belirtileri ise hareket ederken bacak ağrısı, oturup kalkarken yaşanan hassasiyet, kas güçsüzlüğü ve eklemlerde sertlik şeklinde gözlemlenebilir.

Romatizma Teşhisi Nasıl Yapılır?

Romatizma teşhisi için doktor öncelikle hastanın şikayetlerini dinler ve fiziksel muayene yapar. Ardından kesin tanı için çeşitli görüntüleme testleri ve laboratuvar analizleri istenir:

• Röntgen
• Sedimantasyon hızı (ESH) ve CRP (C-reaktif protein) gibi kan testleri
• MR (Manyetik Rezonans)
• CT taraması (Bilgisayarlı Tomografi)
• Eklem ve kemik ultrasonu
• Eklem sıvısı ve doku örneklemesi (biyopsi)

Romatizma Tedavisi Nasıl Yapılır?

Romatizma tedavisinde son yıllarda geliştirilen yeni ilaçlarla önemli başarılar elde edilse de, çoğu romatizmal hastalığın tamamen ortadan kaldırılması mümkün değildir. Tedavinin ana amacı, şikayetleri kontrol altına almak, olası organ tutulumlarını önlemek ve hastanın yaşam kalitesini en üst düzeyde sürdürmesini sağlamaktır.

Romatizma tedavisi, romatoloji, fizik tedavi ve rehabilitasyon, ortopedi gibi uzmanlık dallarının işbirliğini gerektiren sürekli bir hekim-hasta işbirliğidir. Diyabet ve hipertansiyon gibi kronik bir hastalık olan romatizmanın tedavisi, bazı vakalarda ömür boyu devam edebilir. Hastalığın şiddetine göre ilaç dozları ve türleri değişiklik gösterebilir. Hiçbir şikayet olmasa dahi düzenli doktor takibi şarttır, çünkü kontrol altındaki hastalık bile aniden alevlenebilir.

Romatizma Hakkında Sık Sorulan Sorular

• Romatizma nasıl düzelir? Romatizmanın kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, doktorun reçete ettiği ilaçlar, düzenli egzersiz, stres yönetimi, sağlıklı beslenme ve istirahat semptomları hafifletir ve hastalığı kontrol altında tutar.
• Romatizmanın düşmanı nedir? Özellikle omega-3 içeren besinlerin tüketimi, düzenli egzersiz, uygun soğuk-sıcak uygulamalar ve masaj, romatizmanın etkilerini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Romatizma başlangıcı nedir? Eklemlerde ağrı, şişlik, hareket kısıtlılığı, sabahları eklemlerde sertlik (daha sonra yavaşça gevşemesi) ve soğukta el parmaklarında beyazlaşma ve sararıp solma gibi şikayetler romatizma başlangıcı belirtileri olabilir.
• Romatizma yaşlılarda mı görülür? Bu yaygın bir yanılgıdır. Çoğu romatizmal hastalık genç yaşlarda başlar. Özellikle omurga romatizmaları genç erkekleri etkilerken, eklem romatizmaları doğurganlık çağındaki kadınlarda daha sık görülür.
• Çocuklarda romatizma olur mu? Evet, romatizma her yaşta olduğu gibi çocuklarda da görülebilir. Çocukluk yaş grubuna özgü romatizma tipleri mevcuttur. Erken teşhis ve tedavi edilmezse, kalıcı sakatlıklara ve gelişim eksikliğine neden olabilir.
• Romatizma genetik midir? Romatizmal hastalıkların nedenleri arasında genetik yatkınlığın önemi büyüktür. Ailede romatizmal hastalık öyküsü olması, aynı veya farklı bir romatizmal hastalığa yakalanma riskini artırabilir.
• Kaplıca tedavisi romatizmaya iyi gelir mi? Genel olarak iltihaplı eklem romatizmalarına kaplıca ve sıcak uygulamalar iyi gelmez, hatta aktif hastalık esnasında şikayetleri artırabilir. Ancak kireçlenmede (osteoartrit) yararlı olabilir. Kaplıcaya gitmeye karar vermeden önce mutlaka doktor onayı alınması önemlidir.